Biżuteria i metale szlachetne

 

Biżuteria była i jest modna. O tym, że była - świadczą najstarsze wykopaliska, o tym, że jest - świadczy wygląd naszych pań. Poza wyrobami nowoczesnymi, efektownymi i rzucającymi się w oczy, modna jest również stara babcina biżuteria. Tej właśnie należy się szczególna troska, bo zwłaszcza stare ozdoby powinny być należycie przechowywane. Ale nie złoto ani platyna, tylko piękne, dekoracyjne brązy, miedzie i cyny, w postaci dzbanów, świeczników, mis czy talerzy, zdobią ściany i szafy w naszych mieszkaniach. O ich konserwacji też trzeba się trochę dowiedzieć. 


 

 

Najbardziej wartościową biżuterię powinno się przechowywać w specjalnej szkatułce czy pudełku, każdy przedmiot zawijając w cienką bibułkę lub kawałek czystego jedwabiu, aby nie narazić go na ścieranie. Jedynie prawdziwe korale nie lubią towarzystwa innej biżuterii i wolą choćby zwykłe, tekturowe pudełko, ale na własny użytek.


 

 

ZŁOTE ŁAŃCUSZKI I BRANSOLETKI mocno przybrudzone i zmatowiałe wkłada się do małego, dość wąskiego słoiczka i zalewa ciepłą wodą z dodatkiem płatków mydlanych (50 g) i sody (5 g) lub kilku kropel amoniaku zamiast sody. Słoik zamknąć i przez 1-2 min. energicznie potrząsać, a następnie łańcuszki wyjąć, obficie spłukać ciepłą, bieżącą wodą i dokładnie osuszyć. Jeśli chcemy dodać im blasku, zanurzamy na chwilę w spirytusie denaturowanym, a później polerujemy irchą. 

 

BROSZKI ORAZ PIERŚCIONKI OZDOBIONE BRYLANTAMI I DIAMENTAMI, które nie są oprawione w łapki, myje się ciepłą mydlaną wodą, za pomocą małej szczoteczki do zębów.

 

SZAFIRY, RUBINY I SZMARAGDY nie znoszą gorącej wody, można je więc włożyć na 10-15 min. do letniego roztworu mydła lub płatków mydlanych i bardzo delikatnie umyć miękką szczoteczką. Następnie opłukać czystą wodą i osuszyć. Można też, czyścić je spirytusem.

 

TURKUSY I KORALE wymagają letniej wody z odrobiną sody oczyszczanej. Czyści się je miękką szczoteczką, płucze w wodzie o tej samej temperaturze i osusza na ręczniku. Nie stosować spirytusu.

 

PEREŁKI - oprawione jak i poprzednio wymienione kamienie - w złoto lub platynę, są dość trudne do czyszczenia. Jeśli nie mamy pewności czy są naturalne czy kultywowane, lepiej biżuterię oczyścić na sucho czystą, delikatną szczoteczką do zębów i przetrzeć miękką jedwabną szmatką.

 

OPALE nie znoszą wody i mydła - czyści się je wyłącznie na sucho, odkurzając miękką, włosianą szczoteczką do zębów (jak perełki).

 

UWAGA: jeśli w oprawie pierścionka lub broszki znajdują się różne kamienie, np. perełki, turkusy i diament, stosujemy sposób czyszczenia odpowiedni dla najdelikatniejszych z nich, a więc w danym wypadku - perełek.

 

BIŻUTERIA POZŁACANA ma cienką warstwę złota, trzeba więc uważać, aby jej nie zetrzeć. Dlatego unikamy energicznego czyszczenia szczotką czy jakimkolwiek proszkiem, a przechowując ją w szkatułce zawijamy w cienką bibułkę. Myć można takie wyroby w letniej, mydlanej wodzie lub czyścić szmatką zwilżoną roztworem soli kuchennej w soku z cytryny. Trzeba uważać przy tym, aby ich nie splamić perfumami, gdyż każda kropla może spowodować "odzłocenie".

 

PLATYNOWE ŁAŃCUSZKI I BRANSOLETKI zdarzają się rzadko, niekiedy oprawione są w platynę brylanty czy szmaragdy. Do ich czyszczenia stosuje się zasady podane przy łańcuszkach, pierścionkach i broszkach ze złota.

 

BARDZO STARĄ, WARTOŚCIOWĄ BIŻUTERIĘ lepiej oddać w ręce specjalisty. Stare oprawy drogich kamieni, zwłaszcza łapki, mogą być nieco odgięte i zawsze istnieje ryzyko ich uszkodzenia lub obluzowania kamienia przy niezbyt fachowym czyszczeniu.


 

 

Niekiedy pojawia się potrzeba sprawdzenia czy dany przedmiot jest złoty czy też jest to marna imitacja złota. Możemy to sprawdzić u złotnika. Profesjonaliści przeprowadzają badanie stopów metali szlachetnych na kamieniu probierczym. Do przeprowadzania badania potrzebne są takie środki pomocnicze, jak kamień probierczy, iglice probiercze oraz odpowiedni zestaw cieczy probierczych. Ponieważ te środki pomocnicze są stosunkowo trudno dostępne, dlatego też zostaną podane przepisy badań wykonywanych nie na kamieniu probierczym, lecz bezpośrednio na badanym przedmiocie. Badania takie są wprawdzie mniej dokładne, lecz umożliwiają łatwe i szybkie określenie, czy dany przedmiot jest np. złoty (bądź srebrny), czy też jest wykonany z innego metalu.

 

Aby sprawdzić czy dany przedmiot jest wykonany ze złota robi sie następujące badanie. Badany przedmiot na małej powierzchni oczyszcza się przez zeskrobanie wierzchniej warstwy, a następnie w oczyszczonym miejscu umieszcza się kropelkę roztworu chlorku złotowego. Jeżeli po upływie 1 min w miejscu działania chlorku nie utworzy się ciemna plama, przedmiot jest złoty i ma próbę co najmniej 0,583. Na bladym lub czerwonym złocie w wyniku tej próby tworzy się bardzo mało widoczna ciemna plama. Natomiast gdy ciemna plama tworzy się natychmiast, przedmiot nie jest złoty lub też ma małą zawartość złota. W przypadku gdy nawet po kilkuminutowym działaniu chlorek nie tworzy na przedmiocie żadnej plamy, stop ma próbę złota wyższą od 0,583. Badanie to daje bardzo dobre wyniki jedynie dla stopów złota o próbie 0,530-0,620.


 

 

BRANSOLETKI, ŁAŃCUSZKI I PIERŚCIONKI ZE SREBRA, BEZ KAMIENI BARDZO BRUDNE pozostawia się na całą noc zalane spirytusem denaturowanym i zamknięte w słoiku. Rano należy je wyjąć, ułożyć na czystej szmatce i przesypać bardzo drobnymi trocinami.

 

LEKKO PRZYBRUDZONE WYROBY SREBRNE BEZ KAMIENI czyści się kilkoma sposobami:

RZADKO UŻYWANĄ BIŻUTERIĘ ZE SREBRA należy zawijać w szmatki z czystej wełny lub flanelkę w czarnym kolorze i chować do szczelnie zamykanej szkatułki lub pudełka.

 

BROSZKI I PIERŚCIONKI WYSADZANE KAMIENIAMI czyści się tak, jak analogiczne wyroby ze złota, stosownie do rodzaju kamieni.

 

JEŚLI BIŻUTERIA POSREBRZANA BRUDZI SKÓRĘ I ODZIEŻ, należy przetrzeć ją szmatką zwilżoną denaturatem i obficie spłukać czystą, zimną wodą. Trzeba to zrobić natychmiast, aby alkohol nie pozostawał długo w kontakcie z metalem.


 

 

Powierzchnię badanego przedmiotu oczyszcza się od ewentualnych zanieczyszczeń, powłoki tlenków lub też warstwy srebrzenia. Najlepiej przedmiot spiłować do głębokości 0,3 mm (w niewidocznym miejscu) i w miejscu tym umieścić kropelkę cieczy chromowej. Wystąpienie krwistoczerwonego osadu (plamy) daje gwarancję, że badany przedmiot jest wykonany ze srebra.

 

 

 

KORALE nie znoszą hermetycznego zamknięcia w blaszanym pudełku czy plastykowym woreczku, wymagają bowiem kontaktu z ciepłem ludzkiego ciała. Pozbawione tego kontaktu - obumierają. Kiedy staną się matowe, porowate, nawet najlepszy fachowiec nie znajdzie dla nich ratunku. Tak więc, korale trzeba nosić przynajmniej co pewien czas i koniecznie przechowywać osobno (nie z resztą biżuterii) w drewnianym czy tekturowym pudełku. Nawleczone na nylonową żyłkę można zanurzyć w zimnej wodzie z dodatkiem odrobiny węgla w proszku lub soli kuchennej, opłukać w czystej wodzie, wysuszyć i wetrzeć odrobinę olejku migdałowego. Po wchłonięciu olejku wypolerować korale miękką, irchową skórką.

 

NAWLEKANIE KORALI NA ŻYŁKĘ NYLONOWĄ: rozłożyć na stole kawałek grubego sukna czy welwetu i równo ułożyć na nim sznurek korali. Odciąć z jednej strony zapięcie i delikatnie pociągając z drugiej strony wyciągnąć nitkę. W ten sposób na stole pozostanie cały sznurek ułożony dokładnie w tej samej, co poprzednio, kolejności. Ułatwi to nam powtórne nawlekanie. Rozpoczynamy od umocowania zameczka na końcu żyłki, zawiązując go na 2-3 mocne supełki, a dalej nawlekamy - po jednym - korale, robiąc po każdym luźny supełek. Następnie wpinamy w niego szpileczkę i przeciągamy aż do ostatnio nawleczonego koralika, gdzie go mocno ściągamy. Po nawleczeniu wszystkich koralików również robimy supełek i mocujemy drugą część zameczka.

 

PEREŁKI: jest zwykle sporo kłopotu z ustaleniem ich rodzaju i gatunku. Według rodzinnej legendy wszystkie, zwłaszcza te odziedziczone po babci, są prawdziwe. Tymczasem tylko fachowiec może stwierdzić z całą pewnością czy są to perły naturalne, kultywowane (pochodzące z muszli sztucznie drażnionej ostrygi), czy sztuczne. A imitacje bywają znakomite. Perły naturalne, delikatne i wartościowe należy oddać do oczyszczenia fachowcowi. Wszelkie próby domowego ich mycia mogą skończyć się uszkodzeniem cennego klejnotu.

 

CZYSZCZENIE PEREŁEK KULTYWOWANYCH I SZTUCZNYCH: nie wolno używać środków kwaśnych (octu czy soku z cytryny) ani szorować szczoteczką. Powinno się je natomiast co kilka miesięcy zanurzać w lekko słonej wodzie (7 g na 1l wody) na kilka godzin. Inny sposób, to zanurzyć na godzinę w wodzie z dodatkiem amoniaku i magnezji (2 łyżki stołowe amoniaku i 1 łyżeczka od kawy magnezji na 1l wody). Oczywiście, dotyczy to wyłącznie sznurków pereł nawleczonych na nylonową nitkę. Zwykły sznureczek mógłby się pod wpływem tej kąpieli osłabić lub nawet zerwać.

 

MASĘ PERŁOWĄ, zdobiącą wisiorki, broszki, naszyjniki, myje się ciepłą, mydlaną wodą lub nakłada na jej powierzchnię papkę z kredy i wody. Po spłukaniu ciepłą wodą wcierać odrobinę oliwy z oliwek, polerując wełnianą szmatką.

 

BURSZTYNY SZLIFOWANE, gładkie czyści się papką ze spirytusu denaturowanego i zmielonej kredy. Po wyschnięciu naciera się olejkiem migdałowym lub oliwą z oliwek, a następnie poleruje miękką flaneiką lub irchą.

 

BURSZTYNY NATURALNE, nieszlifowane czyści się małą szczoteczką do zębów maczaną w spirytusie denaturowanym, a następnie wciera w nie, również za pomocą szczoteczki, oliwę z oliwek. Pęknięty bursztyn można skleić odrobiną sody kaustycznej położonej na powierzchni pęknięcia; następnie obie części mocno ścisnąć, a nawet prowizorycznie okleić przylepcem.

 

Często noszone bursztyny można powlec cieniutką warstewką bezbarwnego lakieru celulozowego (patrz przepis przy konserwacji mosiądzu), który zabezpieczy je i uchroni przed zabrudzeniem.

 

Przeciętny człowiek nie jest w stanie odróżnić prawdziwego bursztynu od jego imitacji z tworzyw sztucznych. Zdarza się, że nieuczciwi sprzedawcy oferują klientom ozdoby z "bursztynu" które z bursztynem nie mają nic wspólnego. Spotyka sie także fałszywe okazy np. z zatopionymi owadami. Jest tego całkiem sporo. Jakby się tak zastanowić to przecież nie jest możliwe aby na rynku było tak wiele bursztynów z owadami. Przecież znalezienie takiego okazu jest rzadkością a tymczasem prawie każdy stragan z pamiątkami w nadmorskich miejscowościach oferuje takie okazy. Jak poznać czy bursztyn jest prawdziwy ? Okazuje się że bardzo prosto. Trzeba tylko sporządzić 10%-owy wodny roztwór soli kuchennej. Po wrzuceniu bursztynu do tego roztworu, prawdziwy będzie unosił się na powierzchni a imitacja - zatonie.

  

KRYSZTAŁY, A RACZEJ NASZYJNIKI Z KRYSZTAŁÓW, popularnie nazywane "Jablonexami", myje się tamponem z waty (każdy paciorek osobno), zmoczonym mieszaniną wody i spirytusu denaturowanego lub wody i octu spirytusowego, zawsze w proporcji 1:1. Po wyschnięciu przeciera się do połysku irchową ściereczką.

 

 
 

 

KAMEA, zarówno rzeźbiona w całości, jak i naklejana, jest bardzo delikatna, nie wolno jej więc czyścić szczoteczką ani pocierać szmatką. Na zapałkę należy nawinąć trochę waty, zamoczyć w spirytusie denaturowanym i delikatnie przecierać. Czyścimy kameę położoną na stole, na kilkakrotnie złożonej czystej ściereczce. Kamea jest bardzo krucha i podatna na pęknięcia, dlatego lepiej nie czyścić jej w ręku i nie narażać na upuszczenie.

 

JASPISY osadzone w pierścionku czy broszce czyści się gąbką zwilżoną wodą z dodatkiem octu i bardzo mocno wyżętą, aby nie wprowadzać wilgoci. Po wyschnięciu przeciągnąć kilka razy miękką szczoteczką do zębów i wypolerować irchą.

 

KAMIENIE SYNTETYCZNE czyści się na sucho, przesypując talkiem i pocierając ostrożnie miękką, włosianą szczoteczką, uważając aby się nie obluzowały. Gdyby to jednak nastąpiło, wystarczy jedna kropla lakieru do paznokci, aby kamień mocno osadzić z powrotem.

 

 
 

 

PRZEDMIOTY Z KOŚCI SŁONIOWEJ są bardzo wrażliwe na przesuszenie. Stają się wtedy kruche i podatne na pękanie. Nie należy więc trzymać ich w pobliżu źródła ciepła, a co pewien czas zanurzać w letniej, mydlanej wodzie i - jeśli są rzeźbione - myć miękką szczoteczką do zębów. Po wyschnięciu polerować miękką flanelką.

 

STARE, POŻÓŁKŁE WYROBY Z KOŚCI SŁONIOWEJ mają swoją charakterystyczną patynę, z którą nie powinno się walczyć. Jedynie co pewien czas można je przemyć wodą z dodatkiem odrobiny sody oczyszczanej, a po wysuszeniu polerować flanelką.

 

WSPÓŁCZESNE WYROBY NIECO PRZYŻÓŁCONE można rozjaśnić kilkoma sposobami:

 

NADAWANIE PATYNY: zbyt jasne, przesadnie białe wyroby zanurzamy na kilka minut w mocnej, słodkiej czarnej kawie. Następnie wycieramy je do sucha bawełnianą szmatką i polerujemy do połysku kawałkiem jedwabnej tkaniny.

UWAGA: przyśpieszone patynowanie powinno dotyczyć tylko statuetek czy skrzyneczek; bransoletki i naszyjniki - wskutek kontaktu ze skórą ludzką - patynują się szybko same. 

Najgroźniejsze plamy na wyrobach z kości słoniowej to ślady z cytryny, wody utlenionej, perfum czy lakieru do paznokci.

 

OZDOBY Z SZYLKRETU, np. stare, dekoracyjne grzebienie, spinki do włosów, guziki, klamry do pasków i puderniczki, myje się ciepłą, mydlaną wodą z dodatkiem odrobiny chlorku. Następnie spłukuje czystą wodą, najlepiej za pomocą gąbki, i wysusza czystą, miękką szmatką. Dobrze jest wetrzeć w nie nieco gliceryny i po pewnym czasie wypolerować irchą.

 

OZDOBY Z ROGÓW ZWIERZĘCYCH, jak spinki, guziki, broszki, myje się szczoteczką lub gąbką zwilżoną w letniej wodzie z dodatkiem paru kropel amoniaku. Po wysuszeniu nacierać olejkiem migdałowym lub białym woskiem. Po kilku godzinach - polerować energicznie ściereczką irchową. Kościane rączki noży do przecinania kartek, łyżek do sałaty itp. czyści się przekrojoną cytryną, maczaną w soli.